#სოფლის მეურნეობა #სათბურის მეურნეობა #ბოსტნეულისწარმოება #ყაზახეთი #სოფლის მეურნეობაეკონომიკა #ენერგოხარჯები #მთავრობის მხარდაჭერა
Energyprom.kz-ის უახლესი მონაცემებით, ყაზახეთში სათბურის ათვისებული ფართობი შემცირდა თითქმის 1,500 ჰექტრიდან მხოლოდ 1,200 ჰექტარამდე, რაც 18.1%-ით შემცირდა. ამ ნეგატიური ტენდენციის მთავარი ხელშემწყობი ფაქტორი იყო ფერმერების საკუთრებაში არსებული სათბურების ფართობების შემცირება, რაც 210.3 წელს 24.7 ჰექტარით ან 2022%-ით შემცირდა. სასოფლო-სამეურნეო საწარმოების სამრეწველო სათბურები ასევე განიცდიდნენ კლებას, თუმცა ნაკლებად მნიშვნელოვანი. შემცირება 43 ჰექტარით ანუ 16.4%.
სათბურის ტერიტორიების შემცირების შედეგად, 2022 წელს დაცულ გრუნტში მოყვანილი კიტრისა და პომიდვრის მთლიანმა წარმოებამ მიაღწია მხოლოდ 182,400 ტონას, რაც თითქმის ერთი მესამედით ნაკლებია, ვიდრე 256,500 წელს 2021 ტონა.
ყაზახეთის სამხრეთ რეგიონები, თურქეთის, ალმათის, ჟამბილისა და შიმკენტის ტერიტორიების ჩათვლით, მთელი სათბურის ბოსტნეულის წარმოების 76.3%-ს შეადგენს. ამ რეგიონებს აქვთ ხელსაყრელი კლიმატური პირობები, რაც უფრო იაფს ხდის დახურულ კომპლექსებში კულტურების მოყვანას, ვიდრე ჩრდილოეთ და აღმოსავლეთ რეგიონებში უფრო მკაცრი ზამთარი. თურქეთის რეგიონის ფერმები ლიდერობენ ყაზახეთის ბაზრებზე სათბურის ბოსტნეულის მიწოდებაში.
თუმცა, 2022 წლის ზამთარმა კატასტროფული გავლენა მოახდინა სამხრეთ სასათბურე მეურნეობებზე უპრეცედენტო ყინვის გამო. ბევრმა სასათბურე საწარმომ განიცადა კოლოსალური ზარალი, წარმომადგენელი საკენ კანიბეკოვი თურქეთის რეგიონის სასათბურე და მებაღეობის ფერმერთა ასოციაციისგან და შიმკენტი იტყობინება, რომ სამხრეთ სასათბურე მეურნეობების 90% ახლა გაკოტრებას უახლოვდება.
ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევა, რომელსაც სამხრეთის ფერმერები აწყდებიან ზამთრის პერიოდში, იყო ნახშირის მიწოდების კრიტიკული მდგომარეობა. როდესაც ტემპერატურა მინუს 30 გრადუსამდე დაეცა, ბევრ სათბურს აკლდა საწვავი გათბობისთვის. რამდენიმე დღის განმავლობაში ტემპერატურის უმნიშვნელო კლებამაც კი შეიძლება გაანადგუროს სეზონური სამუშაოები სათბურის კულტურებზე. შედეგად, ფერმერებს მოუწიათ ტონობით გაუმწიფებელი გაყინული პომიდვრის გადაყრა.
თუმცა, საწვავის დეფიციტი და მაღალი ღირებულება მხოლოდ ერთი პუნქტია იმ ბარიერების გრძელ სიაში, რომელიც აფერხებს სათბურის ბიზნესის განვითარებას ყაზახეთში. ხუთ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში, ექსპერტები სამხრეთ სათბურის ფერმერთა ასოციაციისგან უგზავნიან წერილებს სოფლის მეურნეობის სამინისტროს, პრემიერ-მინისტრსა და პრეზიდენტს, სადაც ხაზს უსვამენ სოფლის მეურნეობის ამ დარგის სავალალო მდგომარეობას. მრეწველობის სისტემური პრობლემები ბოსტნეულის მაღალ ფასს უწყობს ხელს და არასეზონის პერიოდში შიდა პროდუქცია ფასში კონკურენციას ვერ უწევს იმპორტირებულ კიტრსა და პომიდორს. ლოგისტიკისა და სხვა საექსპორტო ხარჯების გათვალისწინებითაც კი, მომწოდებლები მეზობელი ცენტრალური აზიის ქვეყნებიდან ყაზახეთის ბაზარზე უფრო დაბალ ფასად შედიან. ასოციაციის წარმომადგენელმა აღნიშნა, რომ ყაზახეთი ფერმერები არაკონკურენტულ პირობებში მუშაობენ კომუნალური ტარიფების მნიშვნელოვანი განსხვავების გამო.
ყაზახეთის აგრონომებისა და მეწარმეებისთვის მეზობელ ქვეყნების კოლეგებთან შედარებით თანაბარი პირობების მისაღწევად, ფერმერები დიდი ხანია მოუწოდებენ მთავრობას სახელმწიფო სუბსიდიების შემოღებას ჰექტარზე სათბურებისთვის და ნაწილობრივი კომპენსაციისთვის ენერგეტიკული რესურსებისთვის. სოფლის მეურნეობის მინისტრის, ერბოლ კარაშუკეევის განცხადებით, მთავრობა მზად არის, ასეთი სუბსიდიები გამოუყოს სათბურის ფერმერებს, მაგრამ მათ ჯერ უნდა მიიღონ წარმოების ტექნოლოგიებთან შესაბამისობის სერტიფიკატი.
იმავდროულად, ფერმერთა პრობლემების გადაჭრის დაპირებების გამო, ყაზახეთის მაღაზიებში სასათბურე ბოსტნეულის ფასებმა მნიშვნელოვნად გადააჭარბა სურსათის ინფლაციის მაჩვენებელს. ეს განსხვავება განსაკუთრებით შესამჩნევია კიტრის ფასების ინდექსის კვების პროდუქტების საშუალო ინდექსთან შედარებისას. სასათბურე ბოსტნეულის პიკის სეზონზე, დეკემბრიდან მარტამდე, კიტრის კილოგრამის ფასი 957-დან 1,244 ტენგემდე მერყეობდა, ზრდა 47.5%-დან 56.8%-მდე. ამის საპირისპიროდ, საშუალო ფასის ზრდა 25%-დან 26%-მდე იყო.
პომიდვრის ფასი არასეზონზეც გადააჭარბა 1,000 ტენგეს კილოგრამზე, მაგრამ კიტრთან შედარებით, პომიდვრის ინფლაციური მაჩვენებლები არც ისე მკვეთრად მაღალი იყო და 20%-დან 32%-მდე მერყეობდა.
ყაზახეთში სათბურის ფართობების შემცირება მნიშვნელოვან გამოწვევებს უქმნის ქვეყნის სოფლის მეურნეობის სექტორს, განსაკუთრებით გავლენას ახდენს ბოსტნეულის წარმოებაზე. კულტივირებული ფართობების შემცირებამ და მოსავლიანობის შემდგომმა შემცირებამ გამოიწვია იმპორტირებული სათბურის ბოსტნეულისადმი დამოკიდებულება. ფერმერებს მრავალი დაბრკოლება აწყდებათ, მათ შორის მაღალი ენერგო ხარჯები, დამოკიდებულება იმპორტირებულ პროდუქტებზე და არაადეკვატური სახელმწიფო მხარდაჭერა. საჭიროა გადაუდებელი ზომები, როგორიცაა სახელმწიფო სუბსიდიები და ენერგორესურსების კომპენსაცია, სათბურის ინდუსტრიის აღორძინებისა და მისი მდგრადობის უზრუნველსაყოფად.